Zimą nad polskimi miastami wisi niewidzialny zabójca.
Według danych Europejskiej Agencji Środowiska ponad 45 000 osób rocznie w Polsce umiera przedwcześnie z powodu smogu. To tak, jakby co roku znikało miasto wielkości Piły.
I choć dyskutujemy o wszystkim — od cen prądu po dopłaty do węgla — o tym problemie wciąż mówi się za cicho.
Jak powstaje smog i dlaczego właśnie zimą?
Większość zanieczyszczeń powietrza w Polsce to efekt spalania w domowych piecach – tzw. „kopciuchach”. W sezonie grzewczym do atmosfery trafiają tony pyłów PM10, PM2.5 oraz rakotwórczy benzo(a)piren, którego stężenie w wielu miastach przekracza normy nawet kilkukrotnie. Zimą dochodzą do tego niekorzystne warunki atmosferyczne – brak wiatru, inwersje temperatur – które zatrzymują zanieczyszczenia tuż nad ziemią.
45 000 ofiar rocznie – co naprawdę oznacza ten wynik?
Według Europejskiej Agencji Środowiska (EEA, raport 2023):
- Polska jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów UE.
- Co roku od 40 do 45 tysięcy osób umiera przedwcześnie z powodu pyłów PM2.5.
- Smog powoduje choroby układu oddechowego i krążenia, zwiększa ryzyko udarów i nowotworów.
Koszty społeczne i zdrowotne idą w miliardy złotych rocznie — znacznie więcej niż koszt wymiany wszystkich kopciuchów.
Kopciuchy, pellet i pompy ciepła – co naprawdę działa?
Ostatnie lata przyniosły tysiące wymian starych pieców, ale tempo zmian wciąż jest zbyt wolne.
- Kotły na pellet są czystsze niż węglowe, ale nadal emitują pyły i tlenki azotu.
- Pompy ciepła nie emitują lokalnych zanieczyszczeń w ogóle, a ich sprawność (COP 3–4) sprawia, że są znacznie bardziej efektywne energetycznie.
W połączeniu z fotowoltaiką to dziś najczystszy i najtańszy system grzewczy w długim terminie.
Polska ma środki – ale brakuje priorytetów
Z handlu uprawnieniami do emisji CO₂ Polska uzyskała już ponad 100 miliardów złotych. Za tę kwotę można by było wyposażyć setki tysięcy domów w pompy ciepła i raz na zawsze rozwiązać problem smogu. Niestety, większość tych pieniędzy nie trafiła bezpośrednio na programy poprawy jakości powietrza. Rząd wciąż koncentruje się na doraźnych dopłatach do paliw zamiast na strategicznej modernizacji ogrzewania.
Smog to nie tylko zimowy problem
Smog komunikacyjny i przemysłowy towarzyszy nam przez cały rok. Ale to właśnie zimą staje się najbardziej śmiercionośny — bo do spalin samochodowych i przemysłu dochodzi emisja z milionów domowych pieców. Akceptujemy ten stan od lat, choć technologie i środki na zmianę już istnieją.
Co możemy zrobić?
- Wymieniać kopciuchy na czyste źródła ciepła – pompy, sieć ciepłowniczą, kotły niskoemisyjne.
- Ocieplać domy i poprawiać efektywność energetyczną.
- Wymagać od władz konsekwencji w egzekwowaniu uchwał antysmogowych.
- Domagać się, by wpływy z ETS były kierowane na walkę ze smogiem i modernizację budynków.
Smog nie jest nieunikniony. To efekt konkretnych decyzji – lub ich braku.
Mamy technologię, pieniądze i wiedzę, by w ciągu kilku lat oddychać czystym powietrzem.
Pytanie brzmi tylko: czy potraktujemy to jako priorytet, zanim kolejna zima znów przyniesie tysiące ofiar?
💬 Ten artykuł powstał w ramach kampanii „Czyste Powietrze” prowadzonej przez Ekowyborca.pl. Autor: Jacek Werder.