W obliczu kryzysu energetycznego wywołanego rosyjską inwazją na Ukrainę, Międzynarodowa Agencja Energetyki (MAE, International Energy Agency – IEA) opracowała 10-punktowy plan jak szybko zredukować zużycie ropy naftowej. Działania te pozwoliłyby na zmniejszenie zapotrzebowania na ropę z natychmiastowym skutkiem, a także – długoterminowo – skierowanie popytu na ropę w stronę bardziej zrównoważonej perspektywy.
Plan jest bardzo ciekawy i progresywny! Wręcz wyznacza nowy mainstream, dlatego przetłumaczyliśmy grafikę MAE i ich zalecenia.
1) Zmniejszenie prędkości na autostradach o co najmniej 10 km/h
Ograniczenie prędkości o 10 km/h na autostradach dla samochodów osobowych może w krótkim czasie zmniejszyć zużycie ropy o około 290 kb/d. Kolejne 140 kb/d* (głównie oleju napędowego) można by zaoszczędzić, gdyby samochody ciężarowe zmniejszyły prędkość o 10 km/h.
*kilo baryłek na dzień
2) W miarę możliwości pracuj w domu do trzech dni w tygodniu.
Wpływ pracy w domu na zużycie ropy naftowej jest bardzo zróżnicowany w poszczególnych regionach, w zależności od odległości dojazdu i średniego zużycia paliwa przez samochód. W Stanach Zjednoczonych średnia odległość dojazdu samochodem w jedną stronę wynosi około 18 kilometrów, a według danych amerykańskiego Biura Spisu Powszechnego ponad trzy czwarte osób dojeżdża do pracy samodzielnie. W Europie średnia odległość dojazdu samochodem w jedną stronę wynosi około 15 kilometrów.
Różnice w zużyciu paliwa przez samochody dodatkowo wpływają na różnice między krajami. Na przykład nowy samochód w Stanach Zjednoczonych zużywa o około 40% więcej paliwa podczas podróży o tej samej długości, niż samochód sprzedawany w Europie.
Wpływ pracy w domu jest dodatkowo uzależniony od pory roku, co wynika z zastosowania klimatyzacji w samochodach. Gdy robi się cieplej, systemy klimatyzacji zwiększają ilość paliwa zużywanego przez samochody. Dlatego praca w domu pozwala zaoszczędzić więcej ropy w miesiącach letnich.
Wpływ: Jeden dzień pracy w domu pozwala uniknąć zużycia około 170 kb/d ropy naftowej. Trzy dni pracy w domu pozwalają uniknąć około 500 kb/d w perspektywie krótkoterminowej.
3) Niedziele bez samochodu w miastach
Niedziele bez samochodu zostały wprowadzone w takich krajach, jak Szwajcaria, Holandia i Niemcy Zachodnie w czasie kryzysu naftowego w 1973 roku. Bruksela, Edynburg, Vancouver, część Tokio i inne miasta wykorzystały je ostatnio do promowania zdrowia publicznego, przestrzeni przyjaznych dla społeczności i wydarzeń kulturalnych.
Zakaz używania prywatnych samochodów w niedziele przynosi szereg dodatkowych korzyści dla zdrowia publicznego i dobrego samopoczucia, w tym czystsze powietrze, mniejsze zanieczyszczenie hałasem i poprawę bezpieczeństwa na drogach. W krajach o cieplejszym klimacie ograniczenie ruchu samochodowego może także zmniejszyć efekt miejskich „wysp ciepła”. Środek ten jest również stosunkowo łatwy do egzekwowania poprzez nakładanie mandatów i zamykanie dróg.
Wpływ: Wdrożenie tego rozwiązania w dużych miastach w każdą niedzielę pozwoliłoby uniknąć zużycia około 380 kb/d ropy naftowej w perspektywie krótkoterminowej. Jeśli będzie to tylko jedna niedziela w miesiącu, ilość ta spadnie do 95 kb/d.
4) Tańsze korzystanie z transportu publicznego i zachęcanie do mikromobilności, chodzenia pieszo i jazdy na rowerze
Tam, gdzie istnieje transport publiczny, krótkoterminową, tymczasową reakcją może być obniżenie opłat za przejazd autobusami, metrem i koleją miejską. Inicjatywy próbne, w tym w niektórych miastach USA, pokazały, że obniżone lub bezpłatne opłaty za przejazd transportem publicznym powodują wzrost liczby osób korzystających z tego środka transportu.
Tam, gdzie odległości są wystarczająco małe, zachęcanie ludzi do chodzenia pieszo lub jazdy rowerem może być działaniem uzupełniającym. W miastach z dostępnym transportem publicznym może to pomóc w zmniejszeniu zatłoczenia, a tym samym w zwiększeniu atrakcyjności i dostępności transportu publicznego. Skuteczne może być także wdrażanie programów zachęcających do zakupu rowerów elektrycznych, zwłaszcza w miastach, w których podróże odbywają się na większych dystansach. Belgia, Francja i Włochy oferują mieszkańcom dodatek na zakup roweru, którego wysokość zależy od typu roweru. Pomocne może być także promowanie opcji współdzielenia mikromobilności, takich jak elektryczne hulajnogi lub rowery elektryczne – Lime, Bird czy Dott to przykłady dostawców opartych na aplikacjach, którzy już świadczą takie usługi w dużych miastach.
Warto rozważyć inwestycje w transport publiczny i infrastrukturę wspierającą chodzenie pieszo i jazdę na rowerze. Na przykład rząd francuski przeznaczył 500 milionów euro na „fundusz aktywnej mobilności” w celu stworzenia tras rowerowych, a Włochy wspierają projektowanie i rozwój autostrad rowerowych (50 milionów euro rocznie przez następne trzy lata).
Kilka miast – takich jak Paryż, Londyn i Bruksela – stworzyło strefy bardzo niskiej prędkości (30 km/h), aby zniechęcić do korzystania z samochodów. Gdy zbliżają się miesiące letnie, jazda na rowerze staje się bardziej popularna i można do niej jeszcze bardziej zachęcać.
Wpływ: Krótkoterminowe działania, jeśli są wykonalne i akceptowalne kulturowo, mogą zapobiec zużyciu około 330 kb/d ropy naftowej.
5) Ograniczyć dostęp samochodów prywatnych do dróg w dużych miastach
Ograniczenie korzystania z dróg w dużych miastach przez samochody prywatne do samochodów z parzystymi tablicami rejestracyjnymi w niektóre dni tygodnia i do samochodów z nieparzystymi tablicami rejestracyjnymi w pozostałe dni tygodnia jest środkiem o długiej historii skutecznego wdrażania.
Podczas pierwszego szoku naftowego rząd włoski zastąpił niedziele wolne od ruchu samochodowego polityką parzystych/nieparzystych tablic rejestracyjnych. Od lat 80-tych XX wieku takie systemy wprowadzono w wielu miastach w celu rozwiązania problemu zatorów komunikacyjnych i szczytowego poziomu zanieczyszczenia powietrza, m.in. w Atenach, Madrycie, Paryżu, Mediolanie i Mexico City.
Wprowadzenie ograniczeń w oparciu o tablice rejestracyjne zależy zazwyczaj od dostępności innych możliwości zaspokojenia popytu na podróże. Mogą one budzić obawy natury logistycznej lub dotyczące sprawiedliwości, zwłaszcza że są najbardziej uciążliwe dla mniej zamożnych gospodarstw domowych posiadających jeden samochód. Obawy te można złagodzić za pomocą innych proponowanych przez nas środków, takich jak obniżenie cen transportu publicznego lub promowanie wspólnego korzystania z samochodu (carpooling). Wyjątkiem mogą być pojazdy elektryczne.
Skuteczność tego rozwiązania w ograniczaniu aktywności samochodowej może spaść w dłuższej perspektywie, jeśli zamożniejsze gospodarstwa domowe kupią dodatkowe samochody z silnikiem spalinowym, aby obejść ten środek.
Skutki: Zmniejszenie zapotrzebowania na ropę naftową o około 210 kb/d w krótkim okresie, jeśli w dużych miastach o dobrych warunkach dla transportu publicznego przez dwa dni w tygodniu będzie obowiązywał ograniczony dostęp dla samochodów.
6) Zwiększenie wspólnego korzystania z samochodów i przyjęcie praktyk ograniczających zużycie paliwa
Użytkownicy samochodów z różnych gospodarstw domowych mogą zdecydować się na wspólne przejazdy samochodem na trasach pozamiejskich, zmniejszając w ten sposób zapotrzebowanie na ropę naftową i jednocześnie oszczędzając pieniądze. Władze mogą zapewnić dodatkowe zachęty, wyznaczając specjalne pasy ruchu i miejsca parkingowe w pobliżu węzłów transportu publicznego oraz obniżając opłaty drogowe dla pojazdów o większym natężeniu ruchu. Takie środki obowiązują między innymi w strefach podmiejskich takich miast jak Madryt czy Houston.
Średnie obłożenie samochodu w Japonii wynosi 1,3 osoby na samochód; w Stanach Zjednoczonych wynosi około 1,5 osoby na samochód; w Europie wynosi od 1,4 do 1,6 osoby na samochód. We wszystkich rozwiniętych gospodarkach średnia wynosi około 1,5.
Organizowanie wspólnych przejazdów jest dziś bardziej praktyczne niż w przeszłości. Dostępnych jest kilka aplikacji na smartfony, w tym BlaBlaCar, Liftshare, Scoop, TripBuddy, ecov i GoKid. W ostatnich latach rynek carpoolingu wzrastał o ponad 10% rocznie, choć pandemia Covida spowodowała odwrócenie tego trendu od 2020 r. ze względu na obawy o zdrowie.
Do tego samochody można wykorzystywać w sposób bardziej efektywny pod względem zużycia paliwa, stosując najlepsze praktyki zarówno w zakresie prowadzenia, jak i konserwacji. Na przykład regularne monitorowanie ciśnienia w oponach może zmniejszyć zużycie paliwa nawet o 1,5%. Ponadto, klimatyzacja w samochodach stanowi zazwyczaj od 4% do 10% całkowitego zużycia paliwa w krajach rozwiniętych, w zależności od lokalnego klimatu i preferencji dotyczących komfortu. Dla tych użytkowników samochodów, którzy mają taką możliwość, proponujemy tymczasowe podniesienie temperatury o 3°C, co pozwoli na natychmiastowe zmniejszenie zużycia paliwa i obniżenie rachunków za paliwo.
Skutki: Zwiększenie o około 50% średniego wykorzystania samochodów w zaawansowanych gospodarkach w przypadku podróży 1 na 10 oraz przyjęcie najlepszych praktyk w celu zmniejszenia zużycia paliwa przez samochody może w krótkim okresie czasu przynieść oszczędności rzędu 470 kb/d ropy naftowej.
7) Promowanie efektywnej jazdy ciężarówek towarowych i dostaw towarów
Pojazdy można prowadzić w sposób optymalizujący zużycie paliwa. Możliwych środków jest wiele i mogą one obejmować lepszą konserwację pojazdów (np. regularne sprawdzanie ciśnienia w oponach), a także nawyki związane z prowadzeniem samochodu. Rządy mogą wprowadzić tzw. techniki jazdy ekologicznej jako część procesu nauczania i egzaminowania wymaganego do uzyskania prawa jazdy i zaawansowanych uprawnień do prowadzenia pojazdów, tak jak uczyniono to we Francji i innych krajach. Uzupełnieniem tych ukierunkowanych działań mogą być szersze publiczne kampanie informacyjne.
Wpływ: Dzięki tym środkom można w krótkim czasie uniknąć zużycia około 320 kb/d ropy naftowej.
8) Korzystanie z szybkich i nocnych pociągów zamiast samolotów tam, gdzie to możliwe
W oparciu o istniejącą infrastrukturę kolei dużych prędkości, około 2% działalności lotniczej w gospodarkach rozwiniętych można by przenieść na koleje dużych prędkości, w tym zarówno w celach rekreacyjnych, jak i biznesowych. Prawie cała ta działalność dotyczy lotów na odległość mniejszą niż 800 km.
Stacje kolejowe często znajdują się w centrach miast lub w ich pobliżu, dzięki czemu są wygodniejsze i bardziej przyjazne dla środowiska niż lotniska.
We Francji przyjęta niedawno ustawa o klimacie i odporności na zmiany klimatu wymaga odwoływania lotów, jeśli istnieją alternatywne rozwiązania pozwalające dotrzeć do celu w ciągu dwóch i pół godziny. Firmy już zaczęły ograniczać niektóre loty, w tym loty między Paryżem a takimi miastami jak Nantes, Lyon i Bordeaux.
Skutki: Uniknięcie zużycia około 40 kb/d ropy naftowej w perspektywie krótkoterminowej.
9) Unikanie służbowych podróży lotniczych, jeśli istnieją alternatywne opcje
Biorąc pod uwagę ilość miejsca zajmowanego w samolotach, podróże pasażerów w klasie premium zużywają trzy razy więcej ropy niż podróże w klasie ekonomicznej.
Znaczne ograniczenie liczby lotów służbowych do około dwóch na pięć jest możliwe do osiągnięcia w krótkim czasie, na podstawie znaczących zmian zaobserwowanych podczas pandemii wirusa Covida. W odpowiedzi na pandemię wirtualne interakcje biznesowe stały się bardziej powszechne. Wiele firm zainwestowało znaczne środki w poprawę jakości spotkań zdalnych, dzięki czemu stały się one bardziej efektywnym, akceptowalnym i realnym substytutem lotów służbowych i bezpośredniego kontaktu z ludźmi. Przedsiębiorstwa kontynuowały działalność – a w niektórych przypadkach wręcz rozkwitały – mimo konieczności wprowadzenia tak poważnych zmian.
Kilka dużych korporacji – takich jak HSBC, Zurich Insurance, Bain & Company oraz S&P Global – ogłosiło już cele ograniczenia emisji związanych z podróżami służbowymi nawet o 70%. Ograniczenie podróży służbowych może odegrać ważną rolę w realizacji celów ESG i pomóc w zmniejszeniu emisji dwutlenku węgla przez firmy.
Skutki: Uniknięcie zużycia ropy naftowej o 260 kb/d w perspektywie krótkoterminowej.
10) Zwiększenie popularności pojazdów elektrycznych i o większej wydajności
Do końca 2021 r. po drogach w gospodarkach rozwiniętych będzie jeździć 8,4 mln samochodów elektrycznych, co jest wynikiem rekordowej sprzedaży, zwłaszcza w Europie.
Działania podjęte obecnie w celu przyspieszenia upowszechnienia się pojazdów elektrycznych będą miały trwały efekt w przyszłości. Podobnie, nowe sprzedawane pojazdy konwencjonalne muszą być paliwooszczędne; cele w zakresie zużycia paliwa oraz podatki, które penalizują pojazdy o wysokiej emisji zanieczyszczeń, mają kluczowe znaczenie dla wspierania dalszej poprawy w zakresie zużycia paliwa. Egzekwowanie obowiązujących przepisów i wspieranie ich poprzez kampanie uświadamiające ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia korzyści w najbliższym czasie.
Skutki: Uniknięcie zużycia ropy naftowej o ponad 100 kb/d w perspektywie krótkoterminowej, w oparciu o oczekiwaną sprzedaż samochodów elektrycznych i bardziej paliwooszczędnych w ciągu najbliższych czterech miesięcy. Trwałe działania w łańcuchach dostaw i wsparcie polityczne mogą pomóc w uzyskaniu dalszych oszczędności.
Perspektywa długoterminowa
Zmniejszenie zużycia ropy nie może pozostać działaniem tymczasowym. Pożądane są trwałe redukcje, nie tylko w celu poprawy bezpieczeństwa energetycznego, ale także w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza.
Kluczowe działania to:
Nadanie priorytetu wsparciu dla pojazdów elektrycznych i odblokowanie łańcuchów dostaw. Istnieje również duży, niewykorzystany potencjał wzrostu sprzedaży autobusów elektrycznych i elektrycznych samochodów ciężarowych na krótkich dystansach. Przyspieszenie długoterminowych inwestycji w zapewnienie elastyczności dostaw będzie miało kluczowe znaczenie dla złagodzenia ograniczeń w łańcuchu dostaw kluczowych elementów dla samochodów elektrycznych. Zwiększanie podaży paliw alternatywnych. Istnieje możliwość zwiększenia wykorzystania odpadowego oleju spożywczego i tłuszczu zwierzęcego do produkcji biodiesla poprzez maksymalizację produkcji przemysłowej i zbiórki surowców nieżywnościowych. W przypadku paliw syntetycznych (takie jak wodór i amoniak) należy przyspieszyć realizację programów badawczo-rozwojowych, aby pomóc w dywersyfikacji przyszłych dostaw. Czystsze paliwa stanowią około jednej szóstej zużycia w transporcie drogowym do 2030 r. w gospodarkach rozwiniętych, według scenariusza zgodnego z planem działania MAE „Net Zero”. Przyspieszenie wymiany kotłów olejowych na pompy ciepła oraz zakaz instalacji nowych kotłów. W samych tylko gospodarkach rozwiniętych ponad 3,5 miliona baryłek ropy naftowej dziennie zużywa się obecnie do ogrzewania domów, sklepów i biur oraz przemysłu. Większość z tych zastosowań ropy naftowej można zastąpić pompami ciepła i odnawialnymi źródłami energii. Dodatkowe 5,5 mb/d takich zastosowań występuje w gospodarkach wschodzących i krajach rozwijających się. Zwiększenie zbiórki, ponownego wykorzystania i recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych. Środki mające na celu ich ograniczenie mają stosunkowo niewielki wpływ na zapotrzebowanie na ropę naftową w perspektywie krótkoterminowej, ale stanowią podstawę do większych redukcji i mogą w istotny sposób przyczynić się do rozwiązania problemu niewłaściwego gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych.
Źródło: https://www.iea.org/reports/a-10-point-plan-to-cut-oil-use