“Najważniejsze wybory dla polskiej przyrody i klimatu od 1989 r.” już za rogiem, więc tradycji musi stać się zadość. Od dziś zaczynamy udostępniać odpowiedzi na pytania, które wysłaliśmy: KW Koalicja Obywatelska, KW Prawo i Sprawiedliwość, KW Nowa Lewica, KW Trzecia Droga, KW Bezpartyjni Samorządowcy, KW Konfederacja. Na pytania nie odpowiedzieli: PiS, Konfederacja, Platforma Obywatelska, Inicjatywa Polska, Nowoczesna. Zachęcamy do zapoznania się z uzasadnieniami odpowiedzi.
1/19
Przeznaczenie 100% wpływów z systemu handlu uprawnieniami do emisji CO2 (EU ETS) na transformację energetyczną. Obecny system zarządzania środkami z EU ETS w Polsce w zbyt małym stopniu wspiera transformację energetyczną. Rocznie do polskiego budżetu napływa ponad 20 mld zł, a prognozy mówią o nawet 200 mld zł do 2030 roku. W większości przypadków te środki przepadają w różnych obszarach budżetu. Aby zapewnić społecznie sprawiedliwe rozwiązanie, należy przeznaczyć te fundusze w 100% na transformację energetyczną, szczególnie na modernizację sieci energetycznych i inne, ekologiczne inwestycje. W tym celu potrzebne jest powołanie Funduszu Transformacji Energetyki.
W jakim stopniu zgadzają się Państwo ze stwierdzeniem:
Powołanie Funduszu Transformacji Energetyki i przeznaczenie 100% wpływów z handlu emisjami (ETS) – w połowie na modernizację sieci energetycznych, i w połowie na inne zielone inwestycje, np. termomodernizację budynków, czy rozwój spółdzielni energetycznych – przyczyni się do przyspieszenia transformacji energetycznej w Polsce:
ZDECYDOWANIE ZGADZAM SIĘ
KW Nowa Lewica
Uzasadnienie: Brak
KW Bezpartyjni Samorządowcy
Uzasadnienie: Naszym zdaniem oprócz większych nakładów na transformację energetyczną należy także przeznaczyć dużą część środków z opłat ekologicznych (emisja co2) na rozwój transportu publicznego i bezemisyjnego. Transport drogowy stanowi jedno z głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza emitowanych w wyniku spalania głównie importowanych surowców naftowych i gazowych. Obecnie od emitentów zanieczyszczeń pobierana jest opłata emisyjna. Średnia cena praw do emisji jednej tony CO2wynosi ponad 60 euro. Roczne przychody budżetu z tego tytułu wynoszą ponad 25 mld zł rocznie. Z tego źródła oprócz finansowania inwestycji w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną, będziemy finansować efektywny energetycznie transport publiczny.
Partia Zieloni
Uzasadnienie: Fundusze ETS należy traktować jak fundusze celowe, a nie jak dodatkowy dochód dla budżetu państwa. Popieramy powołanie opisanego wyżej Funduszu Transformacji Energetyki.
RACZEJ ZGADZAM SIĘ
KW Trzecia Droga
Uzasadnienie: Całość przychodów z systemów EU ETS (ETS1 oraz ETS2) powinno być przeznaczone na modernizację. To jeden z kluczowych postulatów Polski 2050. Priorytetem powinny być inwestycje w sieci przesyłowe i dystrybucyjne. Nie ma natomiast potrzeby wyznaczania sztywnych progów/limitów między konkretne obszary, które będą zmieniać się w czasie.
2/19
Termomodernizacja budynków oraz poprawa efektywności energetycznej stanowią jedne z największych wyzwań transformacji energetycznej w Polsce. Około 1,8 mln domów jednorodzinnych w Polsce nie ma izolacji cieplnej, a 12% mieszkańców żyje w ubóstwie energetycznym. Dlatego zasadne są szerokie działania w celu poprawy efektywności energetycznej budynków, uwzględniające nowelizację zasad etykietowania budynków. Natomiast wsparcie procesu poprawy efektywności energetycznej w sektorze gospodarczym wiąże się z powołaniem organu nadzorującego i podniesieniem roli Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Najtańszą energią jest energia niezużyta, dlatego należy się kierować zasadą „efektywność energetyczna przede wszystkim”.
W jakim stopniu zgadzają się Państwo ze stwierdzeniem:
Powołanie organu nadzorującego poprawę efektywności energetycznej oraz rozpoczęcie skutecznych działań na rzecz przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu, przyczynią się do skutecznej transformacji energetycznej w Polsce:
ZDECYDOWANIE ZGADZAM SIĘ
KW Nowa Lewica
Uzasadnienie: Brak
KW Trzecia Droga
Uzasadnienie: Walka z ubóstwem energetycznym wymaga wzmocnienia roli organów regulacyjnych, w tym URE. Inne proponowane rozwiązania: Tam, gdzie to możliwe, termomodernizacja powinna być połączona z wymianą źródła ciepła na nisko czy zeroemisyjne. Ustawę o wspieraniu termomodernizacji i remontów należy zmienić tak, by państwo – w uzasadnionych społecznie przypadkach – mogło finansować głęboką modernizację. W przypadku najuboższych ciężar inwestycji powinno w całości brać na siebie państwo. Takie połączenie inwestycji poprawi komfort cieplny mieszkańców, obniży rachunki za energię i zbliży nas do neutralności klimatycznej. Większość stojących dziś budynków będzie wciąż użytkowana w 2050 r. Jeśli nie poprawimy ich standardu, za 30 lat wciąż będą one znaczącym źródłem emisji gazów cieplarnianych. Polska powinna przyspieszyć termomodernizację budynków tak, by co roku, jej tempo obejmowało 5 proc. ogółu budynków rocznie. Pozwoli to nie tylko na poprawę warunków bytowych społeczeństwa, ale też wzmocni sektor budowlany, w tym lokalne, małe i średnie firmy. Za ok. 10 mld zł można by w kilka lat dofinansować wymianę wszystkich tradycyjnych kotłów węglowych. Znaczne środki mogłyby być rozdysponowane na termomodernizację i walkę z ubóstwem energetycznym.
KW Bezpartyjni Samorządowcy
Uzasadnienie: Bardzo dobrze znany nam jako Bezpartyjnym Samorządowcom problem lokalny. Bardzo duże dofinansowania do termomodernizacji budynków użyteczności publicznej i mieszkań komunalnych były dotychczas realizowane dzięki wsparciu środków z Unii Europejskiej. Te środki są z perspektywy na perspektywę coraz mniejsze i nie obejmują domów jednorodzinnych. Należy naszym zdaniem utworzyć krajowy program poprawy efektywności energetycznej, który będzie realizował nie tylko ten problem, ale także unowocześniał Polski system przesyłu energii.
Partia Zieloni
Uzasadnienie: Najtańsze źródło energii to bez wątpienia energia zaoszczędzona. Termomodernizacja budynków, efektywność energetyczna oraz redukcja energochłonności w całej gospodarce są pilnie potrzebne.
3/19
Rozwój transportu publicznego, infrastruktury rowerowej i pieszej podstawą sprawiedliwości społecznej i redukcji emisji z transportu w miastach. Emisje dwutlenku węgla w 2019 roku stanowiły ok. 25% unijnych emisji, z czego 71,7% przypadało na transport drogowy. W Polsce stanowiły 20,6% krajowych emisji w 2020 roku. W przeciwieństwie do innych sektorów, emisje transportowe w Polsce wzrosły o 223% w okresie między 1990 a 2021 rokiem, podczas gdy w UE, w tym samym okresie, obserwowano spadek o 3%. Cel budowy neutralnej pod względem klimatycznym gospodarki jest silnie powiązany z ograniczeniem lub wręcz wyeliminowaniem emisji z sektora transportu.
W jakim stopniu zgadzają się Państwo ze stwierdzeniem:
Przeznaczenie min. 25% środków z Rządowego Funduszu Rozwoju Drogowego na finansowanie infrastruktury rowerowej i pieszej istotnie przyczyni się do rozwoju zrównoważonych miast w Polsce zgodnie z koncepcją „15-minutowych miast”:
ZDECYDOWANIE ZGADZAM SIĘ
KW Nowa Lewica
Uzasadnienie: Brak
KW Trzecia Droga
Uzasadnienie: W naszym programie “zrównoważonej mobilności” mówimy m.in. o potrzebie przyjęcia nowego programu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego m.in. poprzez systemowe plany uspokajania ruchu nie tylko w dużych aglomeracjach, ale również w mniejszych miejscowościach i wsiach, przez które przebiegają drogi tranzytowe w charakterze dróg krajowych, wojewódzkich czy powiatowych – platformowe przejścia dla pieszych, światła, ronda, wyspy, odcinkowe pomiary prędkości (dziś blisko 100% wniosków o OPP jest odrzucanych), wykorzystanie środków z KPO na przyśpieszenie budowy obwodnic, upublicznienie zadań z zakresu “planu ochrony zdrowia i życia pieszych i rowerzystów” oraz “planu redukcji liczby skutków zdarzeń drogowych” nad którymi pracuje GDDKiA, dopuszczenie do konsultacji społecznych z zakresu tych zadań organizacji reprezentujących interesy pieszych, osób z niepełnosprawnościami i rowerzystów. W naszym programie zawarliśmy hasło “chodnik w każdej wsi”. Dodatkowe środki powinny pojawić się również na adaptację byłych dróg krajowych do potrzeb lokalnych mając na uwadze poprawę jakości życie lokalnej społeczności i wsparcie lokalnych biznesów przez przyjazne projektowanie dróg i chodników dostosowane do ruchu lokalnego. Uspokojenie ruchu poprzez odpowiednie zaprojektowanie drogowej infrastruktury oraz właściwe oznakowanie na drogach o statusie gminnym i drogach o statusie dróg miejskich/osiedlowych znacząco przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa najbardziej narażonych uczestników ruchu, w tym pieszych i rowerzystów. Pozwoli również zaoszczędzić spore środki na budowę dodatkowej infrastruktury rowerowej wzdłuż dróg gminnych i osiedlowych, gdyż dzięki uspokojeniu ruchu na ww. drogach pieszy i rowerzysta będzie mógł bezpiecznie korzystać z istniejącej drogi. Aby osiągnąć ten cel należy rozważyć oddanie gminom pełnię kompetencji “władzy” nad drogami gminnymi. Inne proponowane rozwiązania:
● Podejmiemy wyzwanie Wizji Zero – drogi będą budowane i zmieniane tak, aby na nich nie ginęli ludzie. Ruch tranzytowy na drogach krajowych i wojewódzkich będzie nadal sukcesywnie wyprowadzany na obwodnice, a odcinki uwolnione od tego ruchu – dostosowane do potrzeb lokalnej społeczności.
● Przywrócimy chodniki pieszym! Chodnik powinien służyć pieszym i osobom niezmotoryzowanym. Samorządy wyposażymy w narzędzia czynnego kształtowania podaży miejsc parkingowych w zgodzie z ideą zrównoważonej mobilności.
● Chodnik w każdej wsi! Drogi o wysokim natężeniu ruchu, przede wszystkim krajowe i wojewódzkie, zostaną wyposażone w wydzielone trasy dla niezmotoryzowanych. Na terenie zabudowanym pojawi się przestrzeń z pierwszeństwem dla pieszych, poza nim również – dla rowerów. W miastach część ulic uzyska albo uspokojenie ruchu albo wydzieloną drogę rowerową.
Partia Zieloni
Uzasadnienie: Wsparcie rozwoju infrastruktury rowerowej i pieszej jest jednym z naszych priorytetów.
RACZEJ ZGADZAM SIĘ
KW Bezpartyjni Samorządowcy
Uzasadnienie: Jednym głównych postulatów Bezpartyjnych Samorządowców jest przekształcenie Funduszu Drogowego w Fundusz Rozwoju Transportu Publicznego. Naszym zdaniem należy wspierać rozwój całego publicznego transportu zbiorowego. Fundusz drogowy dysponuje dziś środkami w wysokości 23,5 miliardów złotych rocznie. Dzięki temu możliwe jest realizowanie inwestycji drogowych o krajowym znaczeniu; budowanie autostrad i dróg ekspresowych. Powołanie stworzenie funduszu drogowego umożliwiło rozpoczęcie budowy sieci 8 tysięcy dróg ekspresowych. Bez zabezpieczenia dodatkowych środków na transport publiczny nie będzie możliwy jego rozwój i skuteczna walka z wykluczeniem komunikacyjnym. Zabezpieczenie środków na ten cel nie wymaga wprowadzania nowych obciążeń podatkowych, lecz jedynie przesunięcia środków z innych już istniejących źródeł.
4/19
Potrzeba planu odbudowy polskiej kolei. Od początku lat 90-tych nie powstał w Polsce jednolity, wieloletni plan rozwoju i finansowania kolei. Począwszy od 1989 roku sieć drogową w Polsce zwiększono o około 48%, budując ponad 200 000 km dróg, w tym ponad 5 tys. kilometrów autostrad i dróg ekspresowych. Tymczasem w przypadku kolei z 26,6 tys. kilometrów sieci istniejącej w 1989 roku pozostało ok. 19,5 tys. km. Podczas gdy na budowę dróg zostały stworzone wieloletnie programy finansowane i gwarantowane z budżetu państwa, inwestycje kolejowe finansowane były głównie ze środków pochodzących z UE. Zjawiska te spowodowały dominujący wzrost transportu indywidualnego i towarowego kosztem transportu publicznego, rosnące emisje CO2 (w Polsce ponad 90% emisji w sektorze transportu stanowi transport drogowy) i jednocześnie pogłębienie problemu wykluczenia komunikacyjnego, szczególnie odczuwalne wśród młodych i starszych mieszkańców mniejszych miejscowości.
W jakim stopniu zgadzają się Państwo ze stwierdzeniem:
Należy utworzyć jednolity, wieloletni Krajowy Program Odbudowy Kolei, finansowany na stałe głównie z budżetu państwa, m. in. ze środków pochodzących z przychodów z akcyzy za paliwa (min. 70% na Fundusz Kolejowy), mający za zadanie przywrócenie, modernizację i rozbudowę sieci kolejowej. Pozwoli to rozwiązać problem wykluczenia komunikacyjnego, wzrost znaczenia transportu publicznego i znaczną redukcję emisji CO2:
ZDECYDOWANIE ZGADZAM SIĘ
KW Nowa Lewica
Uzasadnienie: Brak
KW Trzecia Droga
Uzasadnienie: Stworzymy wspólny Fundusz Transportowy dla dróg i kolei, aby zachować równowagę i przyspieszyć podnoszenie z zapaści polskiej sieci kolejowej. Zgodnie z postulatami podnoszonymi przez branżę kolejową, przekształcimy zarządcę infrastruktury kolejowej, PKP PLK, w agendę rządową i wyposażymy ją w analogiczne uprawnienia jak Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.
● Przywrócimy połączenia kolejowe we wszystkich miastach, powyżej 10 tysięcy mieszkańców, które utraciły je po 1989 r. Pomożemy je uzyskać tym, które ich nigdy nie miały.
● Zwiększymy konkurencyjność, atrakcyjność i dostępność kolei. Aby to osiągnąć rozbudujemy lub zmodernizujemy 6 tysięcy km torów, kilkadziesiąt nowych stacji i kilkaset przystanków kolejowych, ponadto stworzymy funkcjonalne węzły przesiadkowe.
● Wyrównamy uwarunkowane historycznie różnice w gęstości sieci: koniec z podziałem na Polskę A i B!
● Dążąc do przywrócenia roli kolei jako środka transportu pierwszego wyboru również w połączeniach dalekobieżnych, do roku 2040 wybudujemy – zamiast kolei dojazdowej do CPK – 3.500 km sieci KDP łączącej największe aglomeracje. Umożliwi to nie tylko zaoferowanie konkurencyjnych względem transportu samochodowego i lotniczego czasów przejazdu wewnątrz kraju, ale też uruchomienie szybkich połączeń do naszych sąsiadów. Inne proponowane rozwiązania:
● Do roku 2030 przeznaczymy 10 mld zł na zwiększenie przepustowości istniejących szlaków kolejowych i na poprawienie dostępności do infrastruktury kolejowej dla przewoźników towarowych poprzez budowę terminali przeładunkowych, stacji i torów stacyjnych.
● Do roku 2040 wprowadzimy cykliczny rozkład jazdy na całej sieci kolejowej w Polsce.
KW Bezpartyjni Samorządowcy
Uzasadnienie: Jest to jeden z główny postulatów Bezpartyjnych Samorządowców, dotyczących rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Inne proponowane rozwiązania:
Dodatkowo naszym zdaniem należy zabezpieczyć środki na rewitalizację i funkcjonowanie lokalnych linii kolejowych. Środki przeznaczane z krajowego programu kolejowego są wydatkowane przede wszystkim na modernizację głównych magistrali kolejowych. Tymczasem na terenie Polski znajduje się kilka tysięcy kilometrów nieczynnych linii kolejowych, na których naprawę i rewitalizację nie przeznacza się środków finansowych. Problem ten w szczególności dotyczy ziem zachodnich, na których istniała bardzo gęsta sieć połączeń kolejowych. Wraz z zabezpieczeniem właściwych środków na finansowanie transportu publicznego możliwe i zasadne stanie się wykorzystanie części z tych linii do realizacji przewozów o charakterze służby publicznej.
Partia Zieloni
Uzasadnienie: Uważamy, że transport szynowy jest najlepszą formą transportu publicznego – zarówno w transporcie osób i towarów – pod względem efektywności, wydajności, bezpieczeństwa, ekonomicznym i ekologicznym. Dlatego będziemy go szybko i znacząco rozwijać.
5/19
Wyznaczenie konkretnej daty odejścia od węgla jest kluczowe dla strategii transformacji energetycznej. Rok 2030 jest wskazywany w raporcie IPCC jako ostateczna data odejścia od węgla dla krajów rozwiniętych (w tym Polski), aby możliwe było utrzymanie globalnego ocieplenia poniżej 2⁰C zgodnie z podpisanym również przez Polskę Porozumieniu Paryskim. Tymczasem aktualny Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030 zakłada jedynie redukcję udziału węgla w energetyce do 56%. Kolejne aktualizacje Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040) oraz Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030 (KPEiK), prowadzone pod wpływem pandemii COVID-19 i kryzysu energetycznego będącego skutkiem agresji Rosji na Ukrainę, uwzględniały zwiększenie udziału OZE w energetyce do maksymalnie 47% w 2030 roku. Jednak żaden plan nie wskazuje daty pełnej dekarbonizacji polskiej gospodarki, a PEP40 dopuszcza możliwość dalszej eksploatacji istniejących złóż, jak również otwieranie nowych kopalni odkrywkowych węgla brunatnego w Złoczewie i Ościsłowie. W ostatnich latach Polska wielokrotnie sprzeciwiała się rozwiązaniom proklimatycznym wprowadzanym przez Europejski Zielony Ład i Strategię Fit for 55, w bardzo wolnym tempie przeprowadza transformację energetyczną, przez co w maju i czerwcu 2023 nasz kraj miał najdroższy prąd w całej Unii Europejskiej, co doprowadziło do dalszego spowolnienia gospodarki i pogłębiania drożyzny.
W jakim stopniu zgadzają się Państwo ze stwierdzeniem:
Aby Polska realizowała zadeklarowane cele klimatyczne i korzystała ze wsparcia ze środków unijnych m. in. z KPO na przeprowadzenie sprawiedliwej transformacji energetycznej konieczne jest odblokowanie dalszego rozwoju OZE oraz wyznaczenie konkretnej obligującej daty odejścia Polski od węgla w Polityce Energetycznej Polski 2040:
ZDECYDOWANIE ZGADZAM SIĘ
KW Nowa Lewica
Uzasadnienie: Brak
Partia Zieloni
Uzasadnienie: Tak, tylko oparcie polskiej energetyki o OZE daje nam szanse na realne i skuteczne odejście od węgla we wskazanym terminie.
RACZEJ ZGADZAM SIĘ
KW Trzecia Droga
Uzasadnienie: Odejście od węgla powinno zdarzyć się najpóźniej w 2040 r., a neutralność klimatyczna – najpóźniej 10 lat później. Zielona zmiana musi być sprawiedliwa i korzystna dla portfeli Polaków. Dlatego musimy ją oprzeć o energię z polskiego wiatru i polskiego słońca, a proces ten musi objąć mechanizmy osłonowe dla pracowników uzależnionych dziś od istnienia przemysłu górniczego.
KW Bezpartyjni Samorządowcy
Uzasadnienie: Jesteśmy za zwiększeniem tępa transformacji energetycznej. Naszym zdaniem powinna się ona opierać na miksie energia jądrowa-OZE. Nie należy jednak wyznaczać konkretnej daty odejścia od węgla, jeśli nie zostanie utworzona w Polsce wystarczająca energetyczna alternatywa oparta na miksie atom-OZE.
#EUClimateAction#MyWorldOurPlanet#EUClimatePact
*Grafiki zawierają elementy wykreowane przez AI