W ciągu ostatnich czterech lat w Sejmie wielokrotnie głosowano nad projektami ustaw dotyczących kwestii ekologicznych. Poniżej przedstawiamy wyniki trzech z nich, związanych z energetyką i klimatem. Trudno nam powiedzieć, czy stanowią one reprezentatywną próbkę, tym niemniej mamy nadzieję, że pomogą one Wam podjąć decyzję w tych wyborach. Zachęcamy też do rzucenia okiem na głosowania wcześniej opisywane na Ekowyborcy: Piątka dla zwierząt, Lex Ardanowski,spalanie drzew jako biomasy, Lex Izera, zmiana systemu rozliczeń dla prosumentów.
Poprawki do ustawy wiatrakowej
20 maja 2016 głosami PiS i części Kukiz15 została przyjęta tzw. “ustawa antywiatrakowa”. Określona w niej “zasada 10h” (turbina wiatrowa musi być oddalona od budynków mieszkalnych o co najmniej o 10-krotność swojej wysokości), de facto zatrzymała rozwój lądowej energetyki wiatrowej w Polsce, blokując większość potencjalnych lokalizacji nowych wiatraków. Politycy PiS już od kilku lat zapowiadali liberalizację tej zasady, jednak dopiero 13 stycznia 2023 rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw został skierowany do pierwszego czytania w sejmowych komisjach.
Projekt zakładał zmniejszenie minimalnej odległości między wiatrakami a budynkami mieszkalnymi do 500 m, jednak podczas wspólnego posiedzenia Komisji ds. Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Marek Suski wniósł poprawkę zwiększającą tę odległość do 700m, co miałoby podobny efekt jak poprzednia wersja ustawy – blokowanie rozwoju wiatraków. Koalicja Polska i Koalicja Obywatelska wniosły poprawki nr 5 i 6, które miały przywrócić 500 m, jednak podczas głosowania 8 lutego 2023 obie zostały odrzucone (za to przyjęta została poprawka PiS zmieniająca 500m na 700m w tych miejscach gdzie umknęło to poprawce Suskiego). Senat wprowadził poprawki zmieniające 700m z powrotem na 500 m (poprawki nr 2 i 8), które zostały potem odrzucone przez Sejm 9 marca 2023. Cały przebieg procesu legislacyjnego wyglądał tak.
Wyniki głosowania nad poprawką KO (nr 6) prezentujemy na grafice. Jak widzimy, przeciw poprawce głosowało PiS i większość Konfederacji, zaś za: KO, Lewica, KP i PL2050. W przypadku pozostałych poprawek wyniki były podobne.
Uchwała o wezwaniu krajów UE do odrzucenia systemu ETS
W 2021 ceny uprawnień do emisji w unijnym systemie handlu emisjami ETS zaczęły bardzo szybko rosnąć, co spowodowało wzmożenie krytyki tego systemu ze strony prawicy. Na szczycie UE 16 grudnia 2021 premier Morawiecki przekonywał państwa UE do reformy ETSu. Wcześniej posłowie Zjednoczonej Prawicy zaproponowali uchwałę wzywającą państwa UE do zawieszenia systemu i podjęcia działań na rzecz jego reformy. 9 grudnia 2021 przegłosowano ją w Sejmie głosami PiS i Konfederacji, podczas gdy KO, Lewica, Polska 2050 i KP głosowały przeciw. Uchwała miała znaczenie raczej symboliczne, tym niemniej wyniki głosowania dają pewien obraz stosunku każdej partii do systemu ETS.
Warto zauważyć, że choć opozycja (poza Konfederacją) opowiedziała się za odrzuceniem uchwały, to wieńcząca dokument deklaracja sprzeciwu wobec spekulacji uprawnieniami do emisji spotkała się z pewnym poparciem wśród opozycjonistów. W sejmowej debacie poseł Protasiewicz z PSLu poparł wykluczenie instytucji finansowych z obrotu uprawnieniami, zaś poseł Konieczny z Lewicy powiedział, że “trzeba rozmawiać o odejściu od spekulacyjnego systemu ETS-u.” Zaś w programie Lewicy na obecne wybory znalazł się punkt “Będziemy dążyć do zastąpienia obecnego unijnego systemu handlu emisjami (ETS) bardziej przewidywalnym i mniej podatnym na spekulacje systemem opłat”.
Pełny przebieg procesu legislacyjnego można zobaczyć tu.
Wypowiedzenie Traktatu Karty Energetycznej
Podpisany w 1994 Traktat Karty Energetycznej miał na celu współpracę w dziedzinie energetyki pomiędzy krajami Europy Wschodniej i byłego Związku Radzieckiego a krajami Europy Zachodniej. Okazuje się jednak, że na jego podstawie koncerny energetyczne mogą pozywać rządy za ich działania w kierunku odchodzenia od paliw kopalnych i domagać się z tego tytułu ogromnych odszkodowań. Julia Steinberger i Yamina Saheb, naukowczynie będące współautorkami szóstego raportu IPCC, opublikowały list otwarty “End Fossil Protection”, w którym domagają się od sygnatariuszy wystąpienia z traktatu, tłumacząc, że jest on poważną przeszkodą w realizacji Porozumienia Paryskiego i Europejskiego Zielonego Ładu.
Rządowy projekt ustawy o wypowiedzeniu traktatu został przegłosowany w Sejmie 6 października 2022. Większość każdego z większych ugrupowań głosowała za, poza Konfederacją (której większość wstrzymała się, choć trzech posłów było za). Przeciw zagłosowało jedynie czterech posłów PiS i siedmiu Koalicji Polskiej. Ci, którzy poparli ustawę, niekoniecznie musieli zrobić to z powodów klimatycznych (komunikat Kancelarii Prezydenta po podpisaniu ustawy wymienia najpierw inne powody), co nie zmienia faktu, że przy okazji zrobili coś dobrego dla klimatu. Niestety, traktat zawiera klauzulę zgodnie z którą, w stosunku do inwestycji już dokonanych w Polsce, jego postanowienia będą miały zastosowanie przez 20 lat od jego wypowiedzenia (na co również zwracają uwagę Steinberger i Saheb). Tu można zobaczyć cały przebieg procesu legislacyjnego.
Inne ważne głosowania
Poniżej linkujemy wyniki niektórych innych “eko-głosowań” tej kadencji. Uprzedzamy, że niektóre z nich mogą być trudne do zinterpretowania. Czasami kontekst bywał skomplikowany, a oprócz stosunku danej partii do kwestii ekologicznych, na decyzję miały wpływ inne czynniki (m.in prawne).
Ustawa o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych: głosowanie w Sejmie 17.12.2020, przebieg procesu legislacyjnego.
Utajnienie eksperymentów na zwierzętach: głosowanie w Sejmie 01.10.2021, przebieg procesu legislacyjnego.
Zmiany w ustawie o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, wprowadzające w życie zapisy umowy społecznej z górnikami: głosowanie w Sejmie 17.12.2021, uzasadnienie weta Senatu, głosowanie 21.01.2022 nad odrzuceniem weta Senatu, Tprzebieg procesu legislacyjnego.
Ustawa o usprawnieniu procesu inwestycyjnego CPK: głosowanie w Sejmie 22.07.2022, uzasadnienie weta Senatu, głosowanie 05.08.2022 nad odrzuceniem weta Senatu, przebieg procesu legislacyjnego.
Wyższe kary za przestępczość środowiskową: głosowanie w Sejmie 22.07.2022, przebieg procesu legislacyjnego.
Zmiana ustawy o charakterystyce energetycznej budynków: głosowanie w Sejmie 15.09.2022, przebieg procesu legislacyjnego.
Centralny Azyl dla Zwierząt: głosowanie w Sejmie 6.10.2022. Przebieg procesu legislacyjnego.
Ustawa o zmianie ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej: Głosowanie w Sejmie 13.01.2023, przebieg procesu legislacyjnego.
Ustawa zwalniająca myśliwych z badań lekarskich: głosowanie w Sejmie 26.01.2023, uzasadnienie weta Senatu, głosowanie 14.04.2023 nad odrzuceniem weta Senatu, przebieg procesu legislacyjnego.
Specustawa o elektrowniach szczytowo-pompowych: Głosowanie w Sejmie 14.04.2023, uzasadnienie weta Senatu, głosowanie 26.05.2023 nad odrzuceniem weta Senatu, przebieg procesu legislacyjnego.
Ustawy o osłonach socjalnych dla pracowników sektora elektroenergetycznego i branży górnictwa węgla brunatnego, wprowadzające w życie część zapisów umowy społecznej z tymi sektorami: głosowanie w Sejmie 13.07.2023, przebieg procesu legislacyjnego.
“Rewitalizacja” Odry: głosowanie w Sejmie 13.07.2023, uzasadnienie weta Senatu, głosowanie 17.08.2023 nad odrzuceniem weta Senatu, przebieg procesu legislacyjnego.
System kaucyjny na butelki i puszki: głosowanie w Sejmie 13.07.2023, przebieg procesu legislacyjnego,
“Lex Knebel”: głosowanie w Sejmie 13.07.2023, uzasadnienie weta Senatu, głosowanie 17.08.2022 nad odrzuceniem weta Senatu, przebieg procesu legislacyjnego.Ustawa o NABE: głosowanie w Sejmie 17.08.2023, uzasadnienie weta Senatu (głosowanie nad odrzuceniem weta jeszcze się nie odbyło), przebieg procesu legislacyjnego.